Kemençeyi Kim Buldu?
Kemençe, Orta Asya kökenli bir yaylı çalgı türüdür. Günümüzde Karadeniz Bölgesi’nde yaygın olarak kullanılan kemençe, Türkiye’nin yanı sıra Yunanistan, Bulgaristan, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan gibi ülkelerde de görülmektedir.
Kemençenin tarihçesi oldukça eskilere dayanmaktadır. Bilinen en eski yaylı çalgı olan rebap (Arapça rababah), Avrupa’ya, 9. yüzyılda Bizans üzerinden (lyra adıyla) ve MS 11. yüzyılda Müslüman Arapların kontrolündeki Kuzey Afrika üzerinden yayılmıştır. Bu süreçte, rebapın çeşitli bölgelerde farklı şekillerde uyarlandığı ve geliştiği görülmektedir.
Karadeniz kemençesinin, Pontus bölgesinin Bizans İmparatorluğu’na bağlı olduğu 11 ve 12. yüzyıllar arasında icat edildiği düşünülmektedir. “Kemençe” adının ise (küçük yaylı anlamında) ilk kez 10. yüzyılda verildiği anlaşılmaktadır. Pavlos Hairopoulos’a göre, bu çalgı bizzat Pontus Rumları tarafından tasarlanmış ve imal edilmiştir.
Kemençenin ilk örnekleri, genellikle tek telli ve yaysız olarak imal edilmekteydi. Zamanla, tellerin sayısı artmış ve yay kullanılmaya başlanmıştır. Kemençenin gövdesi, genellikle dut veya kestane ağacından yapılmakta, sapı ise abanoz veya gül ağacından yapılmaktadır. Telleri ise genellikle at kılı veya ipekten yapılmaktadır.
Kemençe, Karadeniz Bölgesi’nde özellikle halk müziğinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Kemençenin eşlik ettiği en yaygın halk müzik türleri arasında horon, kemençe havaları, türküler ve oyun havaları yer almaktadır. Kemençe, aynı zamanda klasik müzikte de kullanılmaktadır.
Kemençenin Yapısı
Kemençe, gövde, sap ve yay olmak üzere üç temel parçadan oluşmaktadır.
Gövde
Kemençenin gövdesi, yaklaşık 40-50 cm uzunluğunda ve 20-30 cm genişliğindedir. Gövdenin üst kısmı, genellikle dut veya kestane ağacından yapılmaktadır. Gövdenin alt kısmı ise, genellikle ceviz veya maun ağacından yapılmaktadır. Gövdenin ön kısmında, ses delikleri bulunmaktadır.
Sap
Kemençenin sapı, yaklaşık 50-60 cm uzunluğundadır. Sap, genellikle abanoz veya gül ağacından yapılmaktadır. Sapın üzerinde, perdeler bulunmaktadır.
Yay
Kemençenin yayı, genellikle at kılı veya ipekten yapılmaktadır. Yay, yaklaşık 40-50 cm uzunluğundadır.
Kemençenin Çalması
Kemençe, genellikle oturarak çalınır. Kemençeci, kemençeyi sol omzuna dayayarak tutar ve sağ eliyle yayı tellerine sürer. Kemençenin telleri, sol elin parmakları ile basılarak seslendirilir.
Kemençe, genellikle tek başına veya diğer çalgılarla birlikte çalınır. Kemençenin eşlik ettiği en yaygın çalgılar arasında bağlama, zurna, davul ve tulum yer almaktadır.
Kemençenin Çeşitleri
Kemençe, temel olarak iki ana türe ayrılır:
- Karadeniz kemençesi: Karadeniz Bölgesi’nde yaygın olarak kullanılan kemençe türüdür. Karadeniz kemençesi, genellikle tek telli ve yaysız olarak imal edilir.
- Klasik kemençe: Klasik müzikte kullanılan kemençe türüdür. Klasik kemençe, genellikle üç telli ve yaylıdır.
Bu iki temel türün yanı sıra, kemençenin çeşitli bölgesel türleri de bulunmaktadır. Örneğin, Doğu Karadeniz kemençesi, Batı Karadeniz kemençesi, Kırklareli kemençesi, Edirne kemençesi, Bulgaristan kemençesi ve Gürcistan kemençesi gibi.
Kemençenin Önemi
Kemençe, Karadeniz Bölgesi’nin en önemli kültürel simgelerinden biridir. Kemençe, Karadeniz halk müziğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Kemençe, aynı zamanda, Karadeniz kültürünün yurt içinde ve yurt dışında tanıtılmasında önemli bir rol oynamaktadır.
Kemençe, Türk müziğinin önemli bir parçasıdır. Kemençe, Türk müziğinin çeşitli türlerinde kullanılmaktadır. Kemençe, Türk müziğinin zenginliğini ve çeşitliliğini yansıtmaktadır.
Kemençenin Geleceği
Kemençe, günümüzde de Karadeniz Bölgesi’nde ve Türkiye’nin diğer bölgelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Kemençenin kullanımı, gelecekte de devam etmesi beklen